Ο Γιούκιο Μισίμα είναι ένας από τους σημαντικότερους Ιάπωνες συγγραφείς. Προτάθηκε 3 φορές για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ενώ στις 25 Νοεμβρίου του 1970 αυτοκτόνησε, εκτελώντας την τελετουργία «σεπούκου», σε ζωντανή σύνδεση στην τηλεόραση. Πρόκειται για μία ιδιαίτερη και αμφιλεγόμενη θα έλεγα προσωπικότητα, που ο βίος του, τα συναισθήματα, αλλά και οι σκέψεις του, ασκούν πάνω μου μία γοητεία. Διαβάζοντας το αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Εξομολογήσεις μιας μάσκας», αποφάσισα σταδιακά να ανακαλύψω και το λογοτεχνικό του έργο, μιας και η ιαπωνική λογοτεχνία κατέχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου, αλλά και στη βιβλιοθήκη μου.
Το αναγνωστικό μου ταξίδι στον λογοτεχνικό κόσμο του Γιούκιο Μισίμα ξεκίνησε με την ανάγνωση του μυθιστορήματος του Ο ΗΧΟΣ ΤΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1954. Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, σε μετάφραση του Γιούρι Κοβαλένκο. Πρόκειται για μία τρυφερή ιστορία νεανικής αγάπης, αλλά ταυτόχρονα και για ένα ταξίδι ενηλικίωσης. Ο αναγνώστης συναντά τον Σίντζι, έναν νεαρό, εργατικό ψαρά, ο οποίος ύστερα από τον θάνατο του πατέρα του έχει αφιερωθεί στη φροντίδα της οικογένειας του. Ο Σίντζι ως χαρακτήρας αντιπροσωπεύει το ιδανικό πρότυπο άνδρα βάσει της ιαπωνικής κουλτούρας, καθώς έχουμε να κάνουμε με έναν ήρωα ακέραιο ηθικά, που δεν επιδιώκει τον πλούτο, αλλά ούτε και τη δόξα, αντίθετα παραμένει πιστός στις αξίες του και στις οικογενειακές του υποχρεώσεις, με τις οποίες είναι πια επιφορτισμένος. Ο Σίντζι παρά τα οικονομικά ζητήματα που τον απασχολούν και δυσκολεύουν την επιβίωση της οικογένειας του, εργάζεται σκληρά και επίμονα, χωρίς να απομακρύνεται από τον ηθικό του πυρήνα, γεγονός που συμβάλει στο να κατακτήσει τον σεβασμό της κοινότητας του χωριού του, αλλά και τελικά να καταφέρει να βρει την προσωπική του ευτυχία!
Ο Σίντζι ερωτεύεται την Χατσούε, την κόρη ενός πλούσιου καπετάνιου, η οποία ενσαρκώνει το ιαπωνικό πρότυπο της ιδανικής γυναίκας, καθώς πρόκειται για μία αγνή, σεμνή, ευγενική, αλλά και αποφασιστική κοπέλα, η οποία μπορεί αρχικά να φαίνεται υποταγμένη στη βούληση του πατέρα της, ωστόσο βρίσκει το θάρρος να υπερασπιστεί την αγάπη που νιώθει για τον Σίντζι και να διεκδικήσει την προσωπική της ευτυχία, φυσικά πάντα μέσα στο πλαίσιο του σεβασμού προς τους ιαπωνικούς θεσμούς και τις ιαπωνικές παραδόσεις.
Ο Γιούκιο Μισίμα συνθέτει χαρακτήρες απλούς και αυθεντικούς ταυτόχρονα, που παρότι δεν είναι ιδιαίτερα περίπλοκοι ή αλλόκοτοι, δεν είναι καθόλου μονοδιάστατοι. Αντίθετα, το γεγονός της καθαρότητας και της αμεσότητας των συναισθημάτων τους, τους καθιστούν ιδιαίτερα ελκυστικούς και ενδιαφέροντες, ενώ ταυτόχρονα αποκτούν μία διαχρονικότητα. Τόσο οι χαρακτήρες, όσο και η πορεία που ακολουθεί η πλοκή του μυθιστορήματος του Μισίμα, καθρεφτίζουν τις βασικές αξίες της ιαπωνικής κουλτούρας.
Συγκεκριμένα, στον ΗΧΟ ΤΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ μία από τις βασικές θεματικές που συναντά ο αναγνώστης σε όλη την έκταση του έργου είναι η τιμή και η ηθική ακεραιότητα, που αποτελούν το σημαντικότερο κριτήριο για την αξία ενός ανθρώπου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί άλλωστε ο βασικός χαρακτήρας του μυθιστορήματος, ο Σίντζι, ο οποίος αποδεικνύει μέσα από τις πράξεις του και την επιμονή του, και όχι μέσα από την κοινωνική του θέση ή μέσα από τον πλούτο του, το ήθος και την αξία του.
Διαβάζοντας κανείς το μυθιστόρημα του Μισίμα παρατηρεί πως τόσο η τήρηση των παραδόσεων, όσο και η διατήρηση της κοινωνικής διαστρωμάτωσης αποτελούν σημαντικά γνωρίσματα της ιαπωνικής κοινωνίας και γενικότερα της ιαπωνικής κουλτούρας. Παρόλα αυτά, στην ιστορία του Ιάπωνα συγγραφέα διαπιστώνουμε ότι παρότι η τοπική κοινωνία του νησιού είναι αμιγώς θεμελιωμένη σε αυτές τις ταξικές δομές μίας αυστηρής κοινωνικής διαστρωμάτωσης, εκείνος προβάλει την ιδέα της υπέρβασης αυτών των ορίων, υπό συγκεκριμένες βέβαια προϋποθέσεις. Την εξαίρεση αυτή ενσαρκώνει ο πρωταγωνιστής του, ο οποίος λόγω της προσωπικής του αρετής, της εργατικότητας του και γενικότερα των ηθικών και αξιακών του γνωρισμάτων, γίνεται αποδεκτός ως γαμπρός από τον πλούσιο πεθερό του, λόγω φυσικά του ακέραιου και άξιου χαρακτήρα του!
Ταυτόχρονα ο συγγραφέας αναδεικνύει τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει η έννοια της ιαπωνικής κοινότητας στις ζωές των ανθρώπων. Παρατηρούμε πως το βλέμμα της τοπικής κοινωνίας του νησιού είναι διαρκώς στραμμένο στους δύο νεαρούς ήρωες, παρατηρεί, κρίνει, καλλιεργεί, μεταδίδει και συντηρεί φήμες, ενώ παίζει καθοριστικό ρόλο στην τροπή που λαμβάνουν καμιά φορά οι πορείες ζωής των ανθρώπων. Μέσα από αυτή την αναφορά ο Μισίμα εύστοχα υπογραμμίζει πως στην κουλτούρα της ιαπωνικής κοινωνίας πολλές φορές η προσωπική ευτυχία είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη συλλογική αποδοχή και ευθυγραμμίζεται με τις επιβολές διατήρησης της κοινωνικής αρμονίας. Ο συγγραφέας ακόμα αναδεικνύει άλλο ένα γνώρισμα της ιαπωνικής κουλτούρας, κι αυτό δεν είναι άλλο από τις έννοιες της υπομονής και της δοκιμασίας, που είναι στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους. Οι μυθιστορηματικοί χαρακτήρες του Μισίμα δοκιμάζονται, υπομένουν στωικά, αθόρυβα, με θάρρος κάθε δυσκολία που θα βρεθεί στο δρόμο της ζωής τους. η διαδικασία αυτή συνδράμει στην επίτευξη της προσωπικής τους ολοκλήρωσης.
Εκτός από τους δύο βασικούς μυθιστορηματικούς χαρακτήρες στο βιβλίο του Μισίμα θα λέγαμε ότι πρωταγωνιστεί και η ίδια η θάλασσα, η οποία αντιμετωπίζεται με σεβασμό και δέος από τους κατοίκους του νησιού, οι οποίοι έχουν εναρμονίσει τη ζωή τους στις επιταγές της φύσης, προσπαθώντας να ζήσουν ισορροπημένα δίπλα της και όχι να την κυριαρχήσουν. Η παρουσία της θάλασσας μέσα στις σελίδες του βιβλίου είναι επιβλητική και πολυδιάστατη, ενώ λειτουργεί συμβολικά για τον συγγραφέα, καθώς μέσω αυτής ο συγγραφέας εκφράζει τις βαθύτερες ιδέες του τόσο για τη ζωή, όσο και για τον έρωτα, αλλά και τη μοίρα.
Η θάλασσα για τους κατοίκους του νησιού αποτελεί πηγή ζωής, καθώς η επιβίωση τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα δώρα που τους προσφέρει. Οι ψαράδες του νησιού σέβονται τη θάλασσα, αντιμετωπίζουν με δέος τη δύναμη της, ενώ αυτή η σχέση εξάρτησης που τους συνδέει, καθώς χωρίς αυτήν δεν μπορούν να επιβιώσουν, τους υπενθυμίζει τη θνητότητα τους, καθώς και την ταπεινότητα με την οποία θα πρέπει να αντιμετωπίζουν τις δυνάμεις της Φύσης. Παράλληλα, η θάλασσα και γενικότερα το θαλασσινό τοπίο μέσα στις σελίδες του μυθιστορήματος του Μισίμα λειτουργεί και ως σύμβολο αγάπης και ελευθερίας, καθώς η σχέση μεταξύ των δύο βασικών ηρώων, του Σίντζι και της Χατσούε γεννιέται και ανθίζει πλάι στη θάλασσα, εκεί όπου δεν φτάνουν τα επικριτικά βλέμματα των ανθρώπων του χωριού, εκεί όπου η θάλασσα μετατρέπεται σε τόπο ελευθερίας και καθαρότητας, όπου η σχέση τους μπορεί να ανασάνει.
Η θάλασσα ωστόσο δείχνει και το σκληρό της πρόσωπο, μέσα από το οποίο αναδεικνύεται η ανδρεία του νεαρού πρωταγωνιστή, καθώς ταξιδεύοντας με ένα εμπορικό πλοίο, ο Σίντζι θα κληθεί να αντιμετωπίσει μία καταστροφική καταιγίδα μέσω της οποίας θα δοκιμαστεί και θα ωριμάσει. Η δοκιμασία αυτή θα συντελέσει καθοριστικό ρόλο στο ταξίδι της ενηλικίωσης του, καθώς μέσα από αυτή τη μάχη θα μεταμορφωθεί πλέον σε έναν ολοκληρωμένο άνδρα, ο οποίος δύναται να αναλάβει τις ευθύνες του και να διεκδικήσει την προσωπική του ευτυχία! Ακόμα, η θάλασσα λειτουργεί ως σύμβολο της αμετάκλητης μοίρας που πλήττει την ανθρώπινη ζωή και της αβεβαιότητας που τη διακρίνει, καθώς από τη μία στιγμή στην άλλη, στα ξαφνικά, η θάλασσα από γαλήνια μπορεί να μετατραπεί σε επικίνδυνη, επιφυλάσσοντας ένα πλήθος καθοριστικών ανατροπών. Βλέπουμε ωστόσο τους κατοίκους του νησιού και ιδιαίτερα τους ψαράδες να συνηθίζουν το διττό πρόσωπο της θάλασσας, να μαθαίνουν να ζουν με την αβεβαιότητα με την οποία είναι δεμένη, αποδεχόμενοι με αυτό τον τρόπο τη ρευστότητα της θάλασσας, της ζωής, αλλά και της ανθρώπινης ύπαρξης! Η θάλασσα τέλος λειτουργεί και ως τόπος κάθαρσης και αναγέννησης για τον νεαρό ήρωα, καθώς μέσα από την επαφή του ο Σίντζι, μέσα από το ταξίδι του πάνω στα κύματα της λειτουργεί ως ένα τελετουργικό μετάβασης από τη παιδικότητα-νεότητα στην ενηλικίωση.
Αυτό που επίσης ξεχώρισα διαβάζοντας τον ΗΧΟ ΤΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ του Μισίμα είναι η λεπτότητα και η διακριτικότητα με την οποία εκφράζεται ο ερωτισμός ανάμεσα σε δύο υποψήφιους, μελλοντικούς εραστές. Δύο στοιχεία που χαρακτηρίζουν την ιαπωνική κουλτούρα όσον αφορά αυτό το ζήτημα και τα συναντάμε σε πλήθος λογοτεχνικών έργων, που προέρχονται από την Ιαπωνία. Συγκεκριμένα, σε αντίθεση με τις δυτικές αφηγήσεις, τις οποίες έχουμε συνηθίσει, όπου το πάθος και ο ερωτισμός δηλώνονται με τρόπο άμεσο και πολλές φορές δραματικό, στην ιαπωνική λογοτεχνία, αρκεί μία ανεπαίσθητη κίνηση, ένα βλέμμα, μία σύσπαση του προσώπου, ένα αδιόρατο νεύμα, δύναται να φορτιστούν ερωτικά.
Σε σχέση με τον ΗΧΟ ΤΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ, ο Μισίμα αιχμαλωτίζει την ένταση της επιθυμίας των δύο ηρώων όχι μέσω της τέλεσης της ερωτικής πράξης, αλλά μέσω της αναμονής και της σιωπηλής θα λέγαμε ανταπόκρισης. Οι ερωτικές δονήσεις είναι ανεπαίσθητες και υποδόριες, κρύβονται στην ανάσα του θαλασσινού τόπου, στη λεπτή και διακριτική αλληλεπίδραση των σωμάτων. Ο έρωτας του Σίντζι και της Χατσούε αναδεικνύεται μέσα από έναν σχεδόν τελετουργικό σεβασμό, μέσα από την εγκράτεια και την καρτερικότητα, που όχι μόνο δεν μειώνουν, αλλά εντείνουν την εσωτερική φλόγα του έρωτα τους!
Ο ερωτισμός στο έργο του Μισίμα είναι διακριτικός και συνδέεται αμιγώς με τη βαθύτερη, ιαπωνική αισθητή, όπου κυριαρχούν η αξία του ανείπωτου και του ημιτελούς. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο ερωτισμός και η αγάπη ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές, είναι σαν ένα ανοιξιάτικο άνθος που μόλις διακρίνεται μέσα στην ομίχλη! Δεν δηλώνονται ρητά, αλλά υπονοούνται, αφήνονται στη φαντασία και στη συναισθηματική εμπλοκή του αναγνώστη. Σύμμαχος σε αυτή τη διαδικασία είναι φυσικά και η θάλασσα, που συμμετέχει με τον υπαινικτικό κυματισμό της, προσδίδοντας μία υπόγεια ένταση σε όλη την έκταση του βιβλίου. Άλλωστε στην ιαπωνική κουλτούρα η συναισθηματική εγκράτεια και ο έλεγχος των συναισθημάτων θεωρούνται μεγάλες αρετές, έτσι ο έρωτας του Σίντζι και της Χατσούε αποκτά τη δύναμή του μέσα από τη σιωπή, την προσμονή και τις μικρές, ανεπαίσθητες χειρονομίες που αποκαλύπτουν όλα όσα δεν τολμούν τα χείλη να πουν.
Ολοκληρώνοντας λοιπόν, στον ΗΧΟ ΤΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ ο Ιάπωνας συγγραφέας μέσα από την αμιγώς ποιητική του αφηγηματική προσέγγιση, συνθέτει έναν μυθιστορηματικό κόσμο μέσα από τον οποίο υμνεί την καθαρότητα του συναισθήματος και την παραδοσιακή, ιαπωνική αντίληψη της ζωής, ζωής θεμελιωμένης στο σεβασμό, στην συναισθηματική εγκράτεια, στη λιτότητα, στην αποδοχή της μοίρας και στην ήσυχη δύναμη της επιμονής. Ο ΗΧΟΣ ΤΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ παρά τη φαινομενική απλοϊκότητα του και την έντονα ρομαντική διάθεση του συγγραφέα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί και έναν στοχασμό επάνω στην ανθρώπινη φύση και την αλληλεξάρτηση με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Κλείνοντας, ο Μισίμα με φόντο ένα ειδυλλιακό φυσικό τοπίο, αυτό του νησιού και δύο αθώους εραστές προσφέρει ένα λογοτεχνικό έργο μέσα από το οποίο αναδεικνύει τον θρίαμβο της ανθρώπινης ψυχής, η οποία με σύμμαχούς την αγάπη, την τιμή, την πίστη και την αρετή δύναται να υπερβεί και τις πιο σκληρές συνθήκες.
